Emre ERGÜL
Hamas’ın 7 Ekim saldırıları sonrası İsrail’in Gazze’ye başlattığı bombardıman, abluka ve işgal bugün 25’inci gününe girdi. Ne kadar süreceği de belli değil… 24 Şubat 2022’de başlayan ve halen süren Ukrayna Savaşı’ndan sonra küresel piyasalarda şimdi de Gazze savaşı endişesi yaşanıyor. İsrail’in Yedioth Ahronoth medya grubuna bağlı Calcalist adlı haber sitesine göre, Gazze savaşının küresel ekonomiye maliyeti 1 trilyon dolar olacak.
Çatışmanın bölgeye yayılması ve İsrail ile İran arasında doğrudan bir çatışmaya dönüşmesi halinde petrol fiyatının varil başına yaklaşık 90 dolardan 150 dolara yükselebileceğine dikkat çeken uzmanlar, potansiyel olarak küresel büyümenin yüzde 1.7 oranında azalacağına dikkat çekiyor: “Bu oran da küresel GSYİH’da bir trilyon dolarlık bir azalmaya eşit.”
Gazeteye konuşan Bank Leumi’nin başekonomisti Gil Bufman’ın analizine göre, petrol fiyatlarında son dönemde varil başına 86 dolardan 93 dolara çıkan artış, “savaşın etkisinin halihazırda küresel enerji fiyatlarına yansımaya başladığını” da gösteriyor: “Durumun ABD ve İran’ı da kapsayan daha geniş bir çatışmaya dönüşmesi halinde, bu, ister yasal yollardan isterse yaptırımları aşarak, İran’ın petrol ihraç etme yeteneğinin azalmasına yol açar.
Bu gelişme de küresel ham petrol arzında daha fazla azalmaya yol açar.” Bufman’a göre savaş doğalgaz fiyatlarını da önemli ölçüde etkileyebilir. Avrupa’da, doğalgaza yönelik vadeli sözleşme olan TTF’nin fiyatları geçen temmuzdan bu yana megavatsaat başına 30 euronun altından 54 euroya çıkarak keskin bir artış yaşandı.
Ortadoğu ülkeleri ekonomileriyle ilgili raporlar hazırlayan Concord MENA’nın başındaki Doron Peskin de “Ortadoğu’daki çatışmalar nedeniyle dünya ekonomisi yeni bir yavaşlamaya girebilir” diye uyardı: “IMF uzmanları, küresel büyümenin bu yıl beklenen yüzde 3’lük büyümeye kıyasla 2024’te yüzde 2.9’a yavaşlayacağını öngörüyor. Gelecek yıla ilişkin mevcut tahmin, fonun temmuz ayında yayınladığı yüzde 3 seviyesindeki önceki tahmine kıyasla hafif bir düşüşü yansıtıyor.
Yavaşlamanın nedeni, dünya ekonomisinin, küresel ekonomik üretimi son üç yılda salgından önceki üç yıla kıyasla yaklaşık 3.7 trilyon dolar azaltan koronavirüsün yarattığı durgunluktan henüz tam olarak kurtulamamasıdır.” Bloomberg de 3 ayrı senaryoya göre maliyet hesabı çıkardı… İlk senaryo ve açık ara en iyimser olanı, Gazze Şeridi’nde yoğunlaşan sınırlı ve bölgesel bir savaşla ilgili olanı…
Bu senaryoda Bloomberg, ABD yaptırımlarının hafifletilmesi karşılığında bu yıl petrol üretimini günlük 700 bin varil artıran İran’ın, İsrail üzerindeki küresel baskıyı artırmak için üretimi azaltacağını öngörüyor: “Böyle bir senaryo, petrolün varil fiyatında 4 dolarlık bir artışa, korku endeksinde (VIX) herhangi bir değişiklik olmamasına, küresel enflasyonda yüzde 0.1 artışa ve küresel büyümede de benzer miktarda bir düşüşe yol açacak.”
İkinci senaryo, İsrail ile İran arasında, İsrail sınırları içindeki birden fazla cephede (Gazze, Batı Şeria, Suriye ve Lübnan) geniş çaplı bir savaşı ve Ortadoğu’daki genel istikrarsızlığı içeren dolaylı bir savaşı içeriyor: “Bu senaryoda petrolün varili 8 dolar, korku endeksi ise 8 puan artacak.
Enflasyon yüzde 0.2 artacak ve küresel GSYH’de yüzde 0.3 azalma yaşanacak.” En ağır ve karamsar senaryo ise İsrail ile İran arasında doğrudan bir savaşla ilgili…. Bloomberg olasılığın düşük olduğunu vurguluyor: “Böyle bir senaryo aynı zamanda ABD’nin ve bölgede ekonomik olarak İran’a bağımlı olan Suriye ve Lübnan gibi tüm Arap devletlerinin doğrudan katılımıyla topyekün bir bölgesel savaşı da içerecektir.
